Loading...

Καλωσήλθατε στο Εργαστήριο Φυσικής της Ατμόσφαιρας

Το Εργαστήριο Φυσικής της Ατμόσφαιρας (ΕΦΑ) ιδρύθηκε επισήμως στο Τμήμα Φυσικής του ΑΠΘ το 1981 με σκοπό την υποστήριξη της έρευνας και της προπτυχιακής και μεταπτυχιακής εκπαίδευσης στο επιστημονικό πεδίο της Ατμοσφαιρικής Φυσικής και της Φυσικής του Ατμοσφαιρικού Περιβάλλοντος. Από την αρχή δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση στην ανάπτυξη διεθνών συνεργασιών, την προσέλκυση ερευνητικών έργων και προγραμμάτων, και την εγκατάσταση εξειδικευμένου επιστημονικού εξοπλισμού, απαραίτητου για την υποστήριξη της βασικής και εφαρμοσμένης έρευνας που διενεργείται έκτοτε στο ΕΦΑ. Σταδιακά εγκαταστάθηκαν επιστημονικά όργανα για την μακροχρόνια παρακολούθηση διαφόρων ατμοσφαιρών παραμέτρων, όπως του όζοντος, της ηλιακής ακτινοβολίας, των ατμοσφαιρικών αιωρημάτων και της αέριας ρύπανσης. Από το 1979 το ΕΦΑ υποστηρίζει εκπαιδευτικά το Πρόγραμμα Προπτυχιακών Σπουδών του Τμήματος Φυσικής και από το 1993 το Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Φυσικής Περιβάλλοντος, ενώ έχουν εκπονηθεί περισσότερες από 45 διδακτορικές διατριβές. Σήμερα, στο εκπαιδευτικό και ερευνητικό έργο του ΕΦΑ συμμετέχουν πέντε μέλη ΔΕΠ, δύο μέλη ΕΔΙΠ, ένα μέλος ΕΤΕΠ και αρκετοί μεταδιδάκτορες, υποψήφιοι διδάκτορες και επιστημονικοί συνεργάτες. Παράλληλα με τις ακαδημαϊκές δραστηριότητες, το ΕΦΑ αναπτύσσει και επιμορφωτικές δραστηριότητες με επισκέψεις σχολείων και διαλέξεις σε εκπαιδευτικούς και κοινωνικούς φορείς.

Μεγάλη έμφαση έχει δοθεί από την αρχή στην ανάπτυξη διεθνών συνεργασιών, στη συμμετοχή των μελών του Εργαστηρίου σε καινοτόμα ερευνητικά έργα και προγράμματα, καθώς και στην εγκατάσταση εξειδικευμένου επιστημονικού εξοπλισμού, απαραίτητου για την υποστήριξη της βασικής και της εφαρμοσμένης έρευνας που υλοποιείται στο ΕΦΑ. Το Εργαστήριο έχει εξοπλιστεί σταδιακά με επιστημονικά όργανα για την μακροχρόνια καταγραφή διάφορων ατμοσφαιρικών παραμέτρων, όπως το όζον, η ηλιακή ακτινοβολία, τα αιωρούμενα σωματίδια και άλλα είδη σχετικά με την ποιότητα αέρα.

Ιστορία του Εργαστηρίου Φυσικής της Ατμόσφαιρας

Στελέχωση

Με την πλήρωση της έδρας της Φυσικής της Ατμόσφαιρας (Νοέμβριος 1979), ουσιαστικά αρχίζει να λειτουργεί και το ομώνυμο Εργαστήριο το οποίο θεσμοθετείται δύο χρόνια αργότερα (Σεπτέμβριος 1981). Το ΕΦΑ αρχικά συστεγάστηκε με το Εργαστήριο Μετεωρολογίας στο Μετεωροσκοπείο και μεταφέρθηκε μόνιμα στο κτίριο της Σχολής Θετικών Επιστημών το 1984. Τη διεύθυνση του ΕΦΑ ανέλαβε ο καθηγητής Χρήστος Ζερεφός (1981-2002), ενώ παράλληλα στελεχώθηκε αρχικά από δύο επιστημονικούς συνεργάτες τους Ιωάννη Ζιώμα και Αλκιβιάδη Μπάη, οι οποίοι το 1987 εξελέγησαν ως λέκτορες στο Τμήμα Φυσικής. Το 1999 εκλέχθηκε ως λέκτορας ο κ. Δημήτριος Μελάς και το 2000 ο κ. Δημήτριος Μπαλής. Το 2002 ο καθηγητής Χ. Ζερεφός μετακινήθηκε στην Ακαδημία Αθηνών και το 2003 ο καθηγητής Ι. Ζιώμας μετακινήθηκε στο Ε.Μ.Π.. Στη συνέχεια εκλέχθηκαν η Κλεαρέτη Τουρπάλη ως λέκτορας (2004) και η Χαρίκλεια Μελέτη ως επίκουρη καθηγήτρια (2006). Το 2015 εντάχθηκε στο ΕΦΑ ως μέλος ΕΔΙΠ η κ. Αικατερίνη Γκαρανέ και το 2020 η κ. Χρυσάνθη Τοπάλογλου, επίσης ως μέλος ΕΔΙΠ.

Ορόσημα στην ιστορία του ΕΦΑ

Αμέσως μετά την ίδρυσή του στο ΕΦΑ εγκαταστάθηκαν τα δύο πρώτα όργανα μέτρησης της UV-A ηλιακής ακτινοβολίας και το πειραματικό φωτόμετρο φίλτρων για τη μέτρησης του όζοντος τύπου Canterbury.

Το 1982 εγκαταστάθηκε το πρώτο εμπορικά διαθέσιμο φασματοφωτόμετρο τύπου Brewer MkII για τη μέτρηση της ολικής στήλης του όζοντος, το οποίο εντάχθηκε στο διεθνές δίκτυο παρακολούθησης Global Atmosphere Watch, του Διεθνούς Μετεωρολογικού Οργανισμού και λειτουργεί μέχρι σήμερα. Εξ αυτού το ΕΦΑ συγκαταλέγεται στους πλέον μακροχρόνιους σταθμούς μέτρησης του όζοντος παγκοσμίως. Παράλληλα άρχισε ένα πρόγραμμα παρακολούθηση της αέριας ρύπανσης με επιτόπιες μετρήσεις (SO2, NO2 και O3).

Το 1984 το ΕΦΑ διοργάνωσε το Διεθνές Συνέδριο Όζοντος με 220 συμμετέχοντες, στο οποίο ανακοινώθηκε για πρώτη φορά η ύπαρξη της «τρύπας του όζοντος» στην Ανταρκτική. Ακολούθησαν άλλα δύο διεθνή συνέδρια όζοντος το 1995 και το 2004.

Το 1993 στο ΕΦΑ εγκαταστάθηκε νέος πρωτοποριακός για την εποχή εξοπλισμός: ένα σύστημα LIDAR για την μέτρηση της καθ’ ύψος κατανομής των τροποσφαιρικών αεροζόλ, ένα φασματοφωτόμετρο διπλού μονοχρωμάτορα Brewer MKΙΙΙ για τη μέτρηση του φάσματος της υπεριώδους ηλιακής ακτινοβολίας, και δύο συστήματα long-path DOAS (OPSIS και SANOA) για τη μέτρηση της οριζόντιας στήλης αερίων ρύπων στο οριακό στρώμα.

Το 1993 ιδρύεται με ευθύνη του ΕΦΑ το Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Φυσικής Περιβάλλοντος.

Το 1997 εκσυγχρονίστηκαν και αναπτύχθηκαν νέα συστήματα βαθμονόμησης και οπτικού χαρακτηρισμού των οργάνων ακτινοβολίας με παράλληλη υιοθέτηση διαδικασιών ποιοτικού ελέγχου των μετρήσεων., ενώ το 2000 αναβαθμίστηκε η διάταξη lidar και το ΕΦΑ έγινε ιδρυτικό μέλος του δικτύου European Aerosol Lidar Network. Στα επόμενα 20 χρόνια συνεχίστηκε η προμήθεια νέου και η βελτίωση του υπάρχοντος επιστημονικού εξοπλισμού. Επόμενο σταθμό αποτελεί η ανάπτυξη (2006-2010) συστημάτων διαφορικής οπτικής απορρόφησης για τη μέτρηση της τροποσφαιρικής, της στρατοσφαιρικής και της ολικής στήλης διαφόρων ατμοσφαιρικών συστατικών.

Το 2018 διοργανώνεται από το ΕΦΑ το 1ο Ευρωπαϊκό Συνέδριο Lidar.

Το 2018 εγκαταστάθηκε ένα φασματοφωτόμετρο FTIR για τη μέτρηση στηλών θερμοκηπικών αερίων (CO2,CH4, N2O) ενώ το 2022 εγκαθίστανται δύο νέα εξελιγμένα συστήματα multi-axis DOAS για τη βελτίωση της ακρίβειας και της ποιότητας των μετρήσεων τροποσφαιρικών και στρατοσφαιρικών στηλών αερίων συστατικών (π.χ. ΝΟ2, Ο3, SO2, φορμαλδεΰδης, κ.α.).

To 2019 το ΕΦΑ εντάσσεται στην εθνική υποδομή ΠΑΝΑΚΕΙΑ (Πανελλαδική υποδομή για τη μελέτη της ατμοσφαιρικής σύστασης και κλΙματικής Αλλαγής) και αναβαθμίζει σημαντικά τις υποδομές τηλεπισκόπησης, εναρμονίζοντάς τες με τις προδιαγραφές της Ευρωπαϊκής Υποδομής ACTRIS.

Το 2022 διοργανώνεται από το ΕΦΑ το τετραετές Διεθνές Συνέδριο Ακτινοβολίας (εξ αναβολής του προγραμματισμένου για το 2020 λόγω της πανδημίας COVID-19).